Samenwerken > Leerecosysteem

Leerecosysteem

Wanneer je aan de slag gaat met hybride leeromgevingen (HLO’s), komt de vraag ‘hoe grootschalig?’ al snel in beeld. Gaat het om een HLO op het grensvlak van 1 school en 1 bedrijf? Of om meerdere scholen, bedrijven en andere organisaties in de regio, of overheen de grens?

Bredere plaatje in beeld

Deze vragen gaan in essentie over het ontdekken van het grensvlak bij HLO’s. Als het ware het ‘bredere plaatje’ in beeld krijgen:

Wat speelt er in de wijk, de regio, de maatschappij? Waar richten we ons dan op als we onze toekomstige professionals opleiden?
Wie zijn onze lerenden? Kunnen we onze HLO’s openstellen voor diverse doelgroepen? Ook om- en bijscholers, anderstalige nieuwkomers,…?
Wie willen we daarnaast nog betrekken (bv. overheid, belangenverenigingen, wijkcoöperaties,…)? Betrekken we bv. ook bedrijfsacademies?
Met welke andere opleidingen kunnen we eventueel interprofessioneel samenwerken (bv. zorgkundigen, verpleegkundigen en artsen)?

Door op een bredere manier naar HLO’s op te kijken, gaat het om een maatschappelijk vraagstuk dat gedeeld wordt tussen meerdere opleidingsinstellingen, bedrijven en vaak ook beleid. Een dergelijk leerecosysteem kan de verbinding tussen onderwijs en het werkveld versterken. Naast leerlingen/studenten kunnen zo vaak meerdere doelgroepen bereikt worden. Denk bijvoorbeeld aan werkzoekenden en werknemers voor om- en bijscholing. Bij ‘inspiratie’ delen we enkele uitgewerkte cases van dit ietwat abstracte idee van leerecosystemen.

Beperk je niet tot dat ene bedrijf of die ene school. Maar durf het bredere plaatje in de regio te bekijken en houd dat voor in je ontwerp.

[expert]

Leeromgevingen kunnen zich op verschillende manieren ontwikkelen: geleidelijker, vanuit bestaande structuren en lopende samenwerkingen, of radicaler en sprongsgewijs.

[expert]

Van klein naar groot of meteen groot starten

We zagen verschillende bewegingen in het maken van bovenstaande afwegingen:

Bijvoorbeeld, van een HLO tussen 1 school en 1 bedrijf, die -eens het vlot liep- uitbreidden naar meerdere bedrijven en/of scholen. Zo kunnen leerlingen/studenten rouleren tussen bedrijven en verschillende werkplekken leren kennen; of om concurrentie tegen te gaan.
Of, net meteen grootschaliger starten met een ecosysteem van scholen, bedrijven en andere organisaties vanuit een gedeelde maatschappelijke uitdaging.
Of tussenvormen, zoals 1 grote ROC (i.e. een regionaal opleidingscentrum) met een 6-tal bedrijven op een nabijgelegen bedrijventerrein, ondersteund door de gemeente en provincie.
Een andere piste die we zagen, was dat bestaande en/of nieuwe HLO’s zich verbonden tot een meer regionaal ecosysteem.

Het is waardevol om bij de eerste gesprekken deze overwegingen mee te nemen en bewust na te denken over de schaal, de breedte van de doelgroepen en de vraagstukken uit de regio. Wanneer er kleinschaliger gestart wordt met HLO’s, kan het helpend zijn om ‘toewerken naar een leerecosysteem’ als een soort horizon te houden bij het ontwerpen. Zo kan je investeringen in krachtige en up-to-date leeromgevingen en -middelen meer spreiden over verschillende betrokkenen en tot een groter bereik komen.

Knooppunten tussen leeromgevingen

Verder zien experts ook een belangrijke rol weggelegd voor knooppunten tussen HLO’s (zie o.a. Zitter, 2021). Verschillende sectoren -zoals zorg, logistiek en energietransitie- staan onder druk en invloed van snelle maatschappelijke en technologische ontwikkelingen. Om daar gezamenlijk op in te spelen, kunnen knooppunten tussen HLO’s overheen sectoren krachtig werken. Bijvoorbeeld, samenwerkingen tussen secundair beroepsonderwijs/MBO én hoger beroepsonderwijs én het werkveld, waarin meerdere organisaties samen werken, leren en innoveren. Dit vraagt om grenzen durven overstijgen en om wendbaarheid van de (aankomende) professionals. Om het complexe samenspel van de omgeving en deze vraagstukken in dergelijke HLO’s in kaart te brengen, is het ‘co-design canvas’ een interessante tool (zie ‘inspiratie’).

Er kan een ontmoetingsplek ontstaan. Een brandpunt waar leerprocessen bij elkaar komen. Losse eindjes volstaan niet om massa te creëren.

[expert]

Het centrale vraagstuk is: Wat doen wij hier samen? Wat is het thema? En dat moet meer zijn dan een toevallige locatie.

[expert]

Vanuit gedeelde waardecreatie opschalen

Last but not least: als het gaat over HLO’s organiseren rond vraagstukken uit de regio, horen we steeds meer over m eervoudige waardecreatie en missiegedreven omgevingen (Zitter, 2022). Kort gesteld gaat het hier over: wat willen wij samen doen? Wat is het thema en welke impact willen we hebben? Dit is een sterke sleutel tot krachtige HLO’s in grotere leerecosystemen. Als de gedeelde waardecreatie of missie bij een HLO niet goed zit, heeft ze minder kans op succes. Bij dit soort afwegingen komen dan ook vragen kijken die niet alleen op micro- of mesoniveau zitten, maar ook op macroniveau. Het gaat niet enkel om persoons- en productontwikkeling, maar ook om systeem- en kennisontwikkeling. Bij ‘inspiratie’ vind je hierover meer informatie rond aanpak en leidende vragen.

Inspiratie

Het co-design canvas, een gratis tool om samenwerkingen rond maatschappelijke uitdagingen op een empathische manier in kaart te brengen en aan te pakken [Hogeschool Inholland] Voorbeeld van leerecosysteem in energietransitie [T2 Campus in Genk, door Vlaams Departement Werk & Sociale Economie] Voorbeeld van een leerecosysteem in de zorgsector [Friesland college en werkveldpartners in de regio] Voorbeeld van een groot ecosysteem initiatief rond het beroepsonderwijs [MBO in 2030] Voorbeelden van grensoverstijgende initiatieven in zorg en techniek [Lerende Euregio Scheldemond] Inspiratiekompas om thema’s en onderliggende activiteiten in de regio te identificeren [Platform Zorg en Welzijn] Richtinggevende vragen en conceptaanpak rond meervoudige waardecreatie en missiegedreven omgevingen [Hogeschool Utrecht] Richtinggevende vragen voor het ontwerp op micro-, meso- en macroniveau [openbare les Ilya Zitter, Hogeschool Utrecht] Lerende ecosystemen: De complexiteit van meervoudige samenwerkingen [lectorale rede Miranda Snoeren, Fontys]